Vakit cetvelleri hazırlayan astronomi âlimi. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Muhammed’dir. Lakabı Şemseddîn, nisbesi Halîlî’dir. Hayâtı hakkında kaynaklarda fazla bilgi bulunmamaktadır. Doğum târihi belli olmayıp, 1397 yılında vefât etmiştir.
Şemseddîn Halîlî, namaz vakitlerini hesaplamak için yaşadığı devre kadar Avrupa ve İslâm âleminde eşine rastlanmayan cetveller hazırladı. Halîlî adıyla anılan cetvelinde, Şam enlemini esas aldı. Ona dayanarak zamânı, namaz vakitlerini ve kıbleyi tâyin etti. Kıbleyi tâyin ederken enlem ve boylam farklarından faydalanıyordu. Bu matematikî cetvellerle her enlemde kürevî astronomi problemlerini rahatlıkla çözüyordu. Halîlî, dünyânın ekseni etrâfındaki eğimini de 23 derece 21 dakika olarak hesapladı.
Dürbünün keşfine kadar astronomi sâhasında gözlem aracı olarak kullanılan ve Rubû âleti denilen kadranı da keşfetti. Şimşir gibi sert tahtadan veya fildişinden yapılan bu âletle yıldızların yükseklikleri ölçülür, namaz vakitleri ve kıble tâyin edilirdi.
Şemseddîn Halîlî’nin en önemli eseri Cedâvîl-ül-Mîkât ismiyle bilinen vakit cetvelleridir. Bu eserin yazmaları Pâris ve Kâhire kütüphânelerinde bulunmaktadır. Ayrıca;
1) Cedvelü Fadl-id-Dâir ve Amel-ül-Leyl ven-Nehâr,
2) Risâle fil-Ameli bil-Murabba,
3) En-Nücûm-üz-Zâhire adlı eserleri vardır.
Halîlî’nin astronomideki çalışmaları Kopernik’e tesir etmiştir. O da bir noktaya kadar, kendi çalışmalarına bunları temel olarak almıştır.
Bu yolda ve bu uğurda beraber olmak dileğiyle…
"Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı"