BLOG

Bağdat’ta yetişen tıp âlimi. İsmi Hibetullah bin Mülkâ el-Bağdâdî olup, künyesi Ebü’l-Berakât’tır. Evhadüzzamân diye meşhur oldu. 1087 (H.480) senesinde Bağdat’ta doğdu. 1165 (H.560) senesinde Hemedan’da vefât etti.

İbn-i Mülkâ, önceleri Yahûdî dînindeydi. Kendi dîninin mensupları arasında yetişti. Abbâsî halîfelerinden El-Müstencid-billah’ın hizmetinde bulundu. İlmî çalışmaları yanında İslâm dînini de tetkik etti. Hak din olduğunu kabul ederek Müslüman olmakla şereflendi.

İbn-i Mülkâ’nın küçüklükten îtibâren tıp ilmine karşı husûsî bir alâkası vardı. Zamânın tanınmış tıp âlimlerinden olan Hasan Sa’îd bin Hibetullah bin Hasan’ın derslerini dinledi. Çalışmalarını daha çok psikolojik hastalıklar üzerinde yoğunlaştırdı. Bu hastalıkların tedâvisi için çalıştı.

İbn-i Mülkâ, fizik sâhasında da araştırmalar yaptı. Özellikle zaman, mekân ve hareket konuları üzerindeki derin araştırmaları ilgi çekici ve etkili oldu.

Newton’a atfedilen meşhur üç hareket kânunundan üçüncüsü, esâsında Ebü’l-Berekât İbn-i Mülkâ’nın keşfidir. Newton’a mâl edilen klasik fizik ve mekaniğin temelini teşkil eden bu üç konudan birincisi İbn-i Sînâ, üçüncüsü İbn-i Mülkâ’nın keşfi olup, yalnız ikincisi kendisinden beş asır sonra gelen Newton’a âittir.

İbn-i Mülka’nın veciz sözlerinden bâzıları şunlardır:

“Şu dört şey hayırdır: İffet, şecâat, hikmet, adâlet.”

“Hatîbin; zâhit, iffet sâhibi olması, rasîh ve belîğ konuşması, dinleyenlerin kalbini yumuşatabilmesi lâzımdır.”

Eserleri:

İbn-i Mülkâ’nın zamânımıza ulaşan en önemli eseri, Kitâb-ul-Mu’teber’dir. Eser, yedi geniş ve muhtevâlı bölümden meydana gelmiştir. İlk bölüm mukaddime olup, mantık, cedel ve ilmî araştırmametodu ile ilgilidir. İkinci bölüm, Kitâb-us-Semâ-it-Tabiîdir. Üçüncü bölüm, semâ ve âlem olup, on bölümdür. Dördüncü bölüm, var oluş, bozuluş ve yok oluşun incelenmesine dâirdir. Beşinci bölüm mâdenlerin tetkikine dâir olup, dört kısımdır. Altıncı bölüm, on üç kısım olup, tabiatın incelenmesi ileilgilidir. Son bölüm, psikoloji ile ilgili olup otuz kısımdır.

Eserde tedkikler mantık, fen ilimleri ve ilâhiyât gibi üç ana ilim üzerinde teksif edilmiştir. O, bu eserinde filozoflara ağır ilmî tenkidler yöneltmiştir.

Ebü’l-Berekât İbn-i Mülka’nın çeşitli ilim dallarına dâir yazdığı eserlerden diğer ikisi de şunlardır: Risâle fî Sebebi Zuhûr-il-Kevâkib, Şerh-ul-Edille.