Ayni

On dördüncü ve 15. yüzyıllarda Mısır'da yetişen fıkıh, hadis alimi ve tarihçi. İsmi Mahmud, lakabı Bedreddin, künyesi Ebu Muhammed'dir. Babası Ahmed de büyük fıkıh alimi idi. Ayni 1360 senesinde Gaziantep'te doğdu. Burada doğduğu için Ayni (Ayıntepli) diye şöhret buldu. 1451 (H. 855) senesi Zilhicce ayının dördüncü günü 91 yaşında Kahire'de vefat etti.

Aslen Türk ve bir alim ailesine mensup olan Ayni, küçük yaşından itibaren çeşitli şehir ve memleketlerdeki alimlerden ilim tahsil edip kendisini yetiştirdi. Kahire muhtesipliği Evkaf Nazırlığı (bakanlığı) yaptı ve Mahmudiye Medresesinde fıkıh (İslam Hukuku) okuttu. Melik-ül-Müeyyed'in Kudüs Seferine katıldı. Müeyyediyye Medresesinde hadis hocalığı yaptı. 1520'de Konya'ya Karamanoğlu Ali Beye elçi gönderildi. 1425'te Hanefi başkadılığına (hakimliğine) tayin edildi. 1429'da yeniden muhtesipliğe getirildi. İki yıl sonra tekrar başkadılığa tayin edildi. 1435'te Melik-el-Eşref'in Amid (Diyarbakır) Seferine katıldı. 1438'de başkadılıktan ayrılarak Evkaf nazırlığı ve müderrislik yaptı. Bu tarihten sonra evine çekilerek eser yazmakla meşgul oldu. Elliye yakın kitap telif etti. Cami-ül Ezher yakınında bir medrese ve kütüphane yaptırıp, ders vermek ve kitap yazmakla meşgul oldu. Bütün kitaplarını buraya vakfetti.

Eserleri:

1. Umdet-ül-Kari fi Şerh-i Sahih-il-Buhari: Her cildi yedi yüzer sahife olmak üzere on bir cilttir. Bu eseri hadis alimlerince çok takdir edilmiştir. Çeşitli baskıları yapılmıştır.

2. Ikd-ül-Cüman fi Tarihi ehl-iz-Zeman: Bu eserinde, kainatın (alemin) yaratılışından başlanarak, varlık aleminin yaratılışı ve geçirdiği devirler izah olunduktan sonra, Adem aleyhisselamdan 1447 (H. 851) tarihine kadar olan vak'alar ve peygamberlerin hayatı anlatılmaktadır.

3. El-Bidaye fi Şerhi'l-Hidaye: Hanefi mezhebinin temel fıkıh kitaplarından Hidaye'nin şerhidir.

4. Remz'ül-Hakaik fi Şerhi Kenzi'd-Dekaik,

5. Tabakatü'l-Hanefiyye,

6. Tabakatü'ş-Şuara,

7. Mebani'l-Ahbar fi Şerhi Meani'l-Asar,

8. Şerhu Sünen-i Ebi Davud,

9. Nühabü'l-Efkar fi Tenkihi Meyani'l-Ahyar (hadis ilmine dair olup, sekiz cilttir.),

10. Ed-Dürerü'z-Zahire fi Şerhi'l-Bihari'z-Zahire,

11. Muhtasar-ı Kuduri Tercümesi (Türkçedir).