Ahmed bin Seyyid Zeyni Dahlan

On dokuzuncu yüzyılda Haremeyn’de (Mekke ve Medîne) yetişen âlimlerden. İsmi Ahmed bin Seyyid Zeynî Dahlân’dır.

1816 (H.1231) senesinde Mekke-i mükerremede doğdu

1886 (H.1304) senesinde Medîne-i münevverede vefât etti.

Zamânın âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. İlimde yüksek dereceye ulaştı. 1871 (H. 1288) senesinde Mekke-i mükerreme Şâfiî müftîsi oldu ve Şeyh-ül-ulemâ (Mekke ulemâsının reisi) ünvânını kazandı.

Harem-i şerîfte ders okutup talebe yetiştirdi. Etrâfına ilim ve irfan nurları saçarak Müslüman sapık ve bid’at fırkalarına karşı uyandırdı. Ehl-i sünnetin savunuculuğunu yaparak yazdığı kıymetli kitap ve risâlelerle Ehl-i sünnet îtikâdı dışında olan kimselere susturucu cevaplar verdi. Sünnî îtikâda sâhip olan âlimleri eser yazmaya teşvik etti. Hindistan’da İngiliz misyonerleriyle mücâdele eden, müstemlekecilerin zulmünden dolayı Mekke-i mükerremeye hicret eden Rahmetullah bin Halîlürrahmân el-Hindî es-Saharenpûrî hazretleriyle görüşüp sohbet etti. Rahmetullah Efendi Şeyh Seyyid Zeynî Dahlân hazretlerinin teşvik ve desteğiyle İzhâr-ul-Hak adlı eserini yazdı.

Bilhassa Mekke Şâfiî müftülüğü makâmına geçtikten sonra vaktinin büyük bir kısmını dînî sualleri cevaplandırmak, müşkülleri halletmek ve fetvâ vermekle geçiren Zeynî Dahlân hazretleri hayâtının son senelerinde daha çok eser yazmakla meşgul oldu. Mekke’de ilk matbaa onun zamânında kurulmuştur. Zeynî Dahlân hazretleri eserlerinin çoğunu bu matbaada bastırdığı gibi, birçok kıymetli İslâmî eserlerin de basılmasını teşvik etmiştir.

Mekke Şerîfi Avn-ür-Refik ile Osmanlı vâlisi Osman Paşanın arasında çıkan bir anlaşmazlık üzerine Avn-ür-Refik’le birlikte Medîne-i münevvereye göç eden Seyyid Zeynî Dahlân hazretleri yolculuk esnâsında rahatsızlandı. Medîne’de 1886 (H.1304) senesinde vefât etti ve orada defnedildi. Hicaz’ı işgal eden Vehhâbiler, Medîne-i münevveredeki diğer zâtların kabirleri gibi onun kabrini de düzleyip, belirsiz hâle getirmişlerdir.

Eserleri; Seyyid Ahmed Zeynî Dahlân’ın yazmış olduğu 29 eserinden bâzıları şunlardır:

1. Şerh-ul-Ecrümiyye: Müellifin en tanınmış eserlerinden olup, Kahire’de, Mekke’de ve Medîne’de defâlarca basılmıştır.

2. Mecmuâ Müştemil alâ Erbaa Resâil: Müslümanları namaza ve cemâate teşvik edici bir irşâd kitabıdır.

3. El-Ezhar ez-Zeyniyye fî Şerhi Metn-il-Elfiyye: Arapça dil bilgisine dâir bir eser olup Kahire’de basılmıştır.

4. Esne’l-Metâlib fî Necâti Ebî Tâlib: Peygamber efendimizin amcası Ebû Tâlib’in kurtulmuş olup olmadığı ile ilgilidir. Mekkeli şeyh Muhammed Hasaballah’a karşı reddiyedir. Kahire’de basılmıştır.

5. Takrîb-ül-Usûl lit-Teshîl-il-Vüsûl li-Ma’rifet-ir-Rabbi ver-Resûl: Tasavvufa dâirdir.

6. Hulâsat-ül-Kelâm fî Beyâni Ümerâ-i Beled-il-Haram: Vehhâbilerin ortaya çıkışı ve yaptıkları zulümleri anlatmaktadır. Kahire’de, Mekke’de ve bir kısmı İstanbul’da Hakîkat Kitabevi tarafından bastırılmıştır.

7. Ed-Dürer-üs-Seniyye fî-Reddi alel-Vehhâbiyye: Necid’de Muhammed bin Abdülvehhâb adında biri tarafından ortaya atılan ve Ehl-i sünnet âlimleri tarafından reddedilen Vehhâbiliğe karşı yazdığı reddiyedir. Mısır’da basılmıştır. Ayrıca bir kısmı İstanbul’da Hakîkat Kitabevi tarafından bastırılmıştır.

8. Risâletün fi Cevâz-it-Tevessül: Bu da Vehhâbilere ve İbn-i Teymiyyecilere cevaptır. Kahire’de basılmıştır.

9. Fî-Redd-i alel-Vehhâbiyyeti-Etbâ-ı Mezheb-i İbn-i Teymiyye.